علائم سرطان معده به‌تدریج و در پی پیشرفت بیماری مشخص میشوند. مراحل اولیۀ سرطان معده معمولا بدون علائم یا با علائم اولیه و خفیف مانند درد معده، حالت تهوع و ورم یا نفخ همراه است. از سوی دیگر علائم سرطان معده بسیار شبیه عارضه‌های کم‌خطرتر معده مانند زخم یا ورم معده است، به همین دلیل بررسی خانگی علائم برای تشخیص سرطان معده کافی نیست و تنها راه برای تشخیص قطعی این بیماری انجام آندوسکوپی، نمونه‌برداری از بافت غیرعادی و انجام آزمایش‌های خاص توسط پزشک است. احتمال موفقیت‌آمیز بودن درمان در مرحلۀ اولیۀ سرطان معده بسیار بالا است، بنابراین اگر دارای علائم اولیه هستید یا عوامل خطر سرطان معده مانند سابقۀ خانوادگی سرطان یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری را دارید حتما برای انجام غربالگری و تشخیص تخصصی، به پزشک مراجعه کنید.
آیا علائم شما نشانه سرطان معده است؟
سرطان معده به آهستگی ظرف چندین سال پیشرفت می‌کند و غالباً زمانی شروع میشود که سلول‌های لایۀ مخاطی معده به صورت غیرعادی تکثیر شوند. تکثیر خارج از کنترل این سلول‌ها، باعث میشود توموری در لایۀ مخاطی معده ایجاد شود که به‌تدریج لایه‌های دیگر معده، غدد لنفاوی و اندام‌های مجاور را درگیر می‌کند.
سرطان معده با توجه به بزرگی تومور و میزان انتشار آن به پنج مرحله تقسیم میشود. مراحل اولیۀ بیماری بدون علائم است و در مراحل میانی نیز علائمی بروز می‌یابند که خفیف و شبیه به علائم دیگر عارضه‌های معده هستند. به همین دلیل تشخیص سرطان معده با علائم ممکن نیست و حتی در صورت داشتن علائمی مانند حالت تهوع و درد شدید نباید تصور کنید به سرطان مبتلا شده‌اید. تنها راه برای تشخیص قطعی سرطان معده انجام آندوسکوپی است. پزشک بافت معده را هنگام انجام آندوسکوپی به دقت معاینه می‌کند، در صورت مشاهدۀ بافت غیرعادی از آن نمونه‌برداری می‌کند و نمونه را جهت بررسی دقیق به آزمایشگاه می‌فرستد.
در این بخش علائم شاخص سرطان معده را با بیماری‌های دیگری مقایسه می‌کنیم که ممکن است با سرطان معده اشتباه گرفته شوند.
زنگ خطرهای سرطان معده
علائم زیر از مهم‌ترین نشانه‌های هشدار ابتلا به سرطان معده محسوب میشوند که در صورت بروز آن‌ها باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- بالا آوردن خون
- مدفوع سیاه
- اختلال در بلع
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
- ورم کردن شکم
- خستگی مزمن
- درد شدید و مداوم شکم و معده
- کاهش وزن شدید و بدون دلیل
درد معده
درد ناشی از سرطان معده درد مداومی است که بالای ناف حس میشود. چنانچه سرطان غدد لنفاوی پشت شکم را درگیر کرده باشد، درد در پشت بدن نیز پخش میشود. درد در ابتدا خفیف است و به مرور به موازات پیشرفت سرطان معده شدیدتر و مداوم میشود و معمولا غذا خوردن و مصرف مسکن، این درد را تسکین نمی‌دهد. درد سرطان معده معمولاً علت و الگوی مشخصی ندارد و نمی‌توان گفت که خوردن یک غذای خاص یا گرسنگی باعث شروع یا تشدید آن میشود. البته سرطان معده تنها علت درد معده نیست، دلایل کم‌خطرتر درد معده و دیگر علائم همراه با آن در اثر ابتلا به این عوارض نیز وجود دارد که با روش‌های خانگی قابل درمان هستند. این علائم در جدول زیر لیست شده است.
| سرطان معده | – درد مداوم – گاهی منتشرشونده در پشت بدن – بدون عوامل تشدیدکننده یا تخفیف‌دهندۀ مشخص |
|---|---|
| زخم معده | – درد سوزشی بالای ناف – گاهی منتشرشونده در پشت بدن – شروع درد پس از مدتی خالی بودن معده – تشدید درد در اثر مصرف غذاهای تند و ترش – چند دقیقه تا چند ساعت استمرار درد |
| ورم معده | – درد مبهم و فراگیر بالای شکم – مشخص نبودن محل دقیق درد – احتمال کمتر یا بیشتر شدن درد پس از غذا خوردن |
| رفلاکس معده | – درد سوزشی در قفسۀ سینه یا زیر آن – تشدید درد پس از غذا خوردن، در شب یا پس از دراز کشیدن – کاهش درد پس از نشستن یا ایستادن – همراه بودن درد با احساس ترشی یا تلخی در دهان – گاهی گلودرد |
| سوء هاضمه | – درد بالای شکم یا درد سوزشی زیر قفسۀ سینه – همراه با احساس سنگینی معده و سیری سریع – شروع درد بلافاصله پس از صرف غذا |
تهوع
وجود تومور در معده باعث انسداد معده میشود. در نتیجه غذا نمی‌تواند مسیر هضم همیشگی را طی کند و فرد دچار حالت تهوع میشود. حالت تهوع در مراحل اولیۀ سرطان معده خفیف است و باعث استفراغ نمی‌شود. اما اگر سرطان پیشرفت کند و تومور آن‌قدر بزرگ شود که معده را مسدود کند، استفراغ شدید نیز شروع میشود. استفراغ در موارد نادر به دلیل خونریزی معده خون‌آلود است. البته سرطان معده تنها علت تهوع نیست، دلایل کم‌خطرتر تهوع و دیگر علائم همراه با آن در اثر ابتلا به این عوارض را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| سرطان معده | تشدید تدریجی حالت تهوع – بی‌اثر بودن داروهای ضداسید – همراه شدن تهوع با استفراغ شدید و گاهی خونی |
|---|---|
| زخم معده | – تهوع صبحگاهی یا پس از مدت طولانی خالی بودن معده – همراه بودن حالت تهوع با درد سوزشی – بالا آوردن پس از انقباض‌های شدید معده – احتمال خونی بودن استفراغ |
| ورم معده | – تهوع همراه با احساس سوزش و درد – پس از مصرف غذاهای تند و ترش – رفع تهوع با مصرف دارو |
| رفلاکس معده | – حالت تهوع خفیف اما مداوم در اثر برگشت غذا و اسید – ترشی یا تلخی مداوم دهان – رفع تهوع با مصرف داروهای ضداسید |
| سوء هاضمه | – حالت تهوع همراه با احساس پری و سنگینی معده – همراه با آروغ زدن – شروع حالت تهوع پس از خوردن غذاهای چرب و سنگین |
نفخ
سرطان معده دیوارۀ معده را سفت می‌کند و ظرفیت آن را برای دریافت غذا کاهش می‌دهد. چنانچه سرطان در شکم نیز پخش شده باشد، تجمع مایعات در شکم باعث باد کردن و بزرگ شدن شکم میشود. به همین دلیل شکم و معدۀ بیماران مبتلا به سرطان معده سفت است و فرد حتی اگر چند ساعت چیزی غذا نخورده باشد، باز هم احساس پری و سنگینی در معده دارد. سرطان معده تنها علت نفخ نیست، دلایل کم‌خطرتر نفخ و دیگر علائم همراه با آن در اثر ابتلا به این عوارض را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| سرطان معده | – احساس سفتی و پری مداوم معده حتی در صورت غذا نخوردن – متورم شدن شکم در مراحل پیشرفته |
|---|---|
| زخم معده | – نفخ در اثر انسداد معده به دلیل بافت هم‌بند جای زخم یا انقباض عضلۀ معده – تشدید نفخ پس از غذا خوردن – همراه بودن با حالت تهوع و استفراغ |
| ورم معده | – تشدید نفخ پس از خوردن غذاهای تند و ترش – برطرف شدن با مصرف دارو |
| رفلاکس معده | – نفخ همراه با احساس ترشی و تلخی در دهان – تشدید در صورت دراز کشیدن بلافاصله پس از صرف غذا – رفع نفخ با مصرف دارو |
| سوء هاضمه | – شروع نفخ پس از مصرف غذاهای چرب و سنگین – برطرف شدن پس از مصرف دارو |
کم شدن اشتها
بیماران مبتلا به سرطان معدۀ پیشرفته حتی پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری می‌کنند. احساس گرفتگی و پر بودن مداوم معده نیز موجب کاهش اشتها میشود. سفت شدن دیوارۀ معده و انسداد ناشی از وجود تومور از دلایل اصلی کاهش اشتها به شمار می‌آیند و بی‌اشتهایی مداوم در نهایت به کاهش وزن چشمگیر منجر میشود. البته سرطان معده تنها علت کم شدن اشتها نیست، دلایل کم‌خطرتر کم‌اشتهایی و دیگر علائم همراه با آن در اثر ابتلا به این عوارض را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| سرطان معده | – بی‌اشتهایی مداوم و تشدیدشونده – همراه با احساس گرفتگی و پری معده – کاهش وزن قابل‌توجه |
|---|---|
| زخم معده | – بی‌اشتهایی ناشی از درد و انقباض معده – رفع بی‌اشتهایی پس از مصرف دارو و تسکین درد – گاهی تمایل به پرخوری با تصور برطرف شدن سوزش پس از صرف غذا |
| ورم معده | – بی‌اشتهایی ناشی از درد و التهاب معده – شروع پس از مصرف غذاهای محرک |
| رفلاکس معده | – بی‌اشتهایی ناشی از ترشی و تلخی دهان و برگشت غذا و اسید – گاهی تمایل به پرخوری با تصور برطرف شدن سوزش پس از صرف غذا |
| سوء هاضمه | – نامتداول – احساس پری و سنگینی معده پس از صرف غذاهای چرب و سنگین |
سوزش سر دل
سوزش سر دل ناشی از سرطان معده به‌تدریج شدیدتر و مداوم میشود. داروهای ضداسید معمول که سوزش ناشی از رفلاکس و زخم معده را کاهش می‌دهند، اثری بر سوزش سر دل ناشی از سرطان معده ندارند. همچنین فرد نمی‌تواند غذای مشخصی را به عنوان عامل محرک این سوزش تعیین کند. اگر سرطان معده علت سوزش سر دل باشد، این علامت برخلاف حالتی که پیامد رفلاکس است، در اثر دراز کشیدن تشدید نمی‌شود و با نشستن و ایستادن برطرف نمی‌شود. در واقع بزرگ شدن تودۀ سرطانی معده موجب انباشته شدن غذا و مایعات در خروجی معده و برگشت آسان محتویات معده به مری میشود. البته سرطان معده تنها علت سوزش سر دل نیست، دلایل کم‌خطرتر سوزش سر دل و دیگر علائم همراه با آن در اثر ابتلا به این عوارض را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| سرطان معده | – مداوم – بدون عامل تشدیدکننده یا تخفیف‌دهندۀ مشخص |
|---|---|
| زخم معده | – شروع پس از چند ساعت خالی ماندن معده یا مصرف غذاهای ترش و تند |
| ورم معده | – همراه با حالت تهوع – تشدید پس از غذا خوردن |
| رفلاکس معده | – همراه با ترشی و تلخی دهان – درد و سوزش گلو – تشدید پس از خوابیدن بلافاصله پس از صرف غذا |
| سوء هاضمه | – نامتداول یا خفیف همراه با نفخ |
کاهش وزن
دیگر علائم سرطان معده مانند درد، حالت تهوع، استفراغ و نفخ مداوم موجب میشوند که فرد تمایلی به غذا خوردن نداشته باشد. بی‌اشتهایی همیشگی، جذب نشدن مواد مغذی به دلیل مختل شدن فرآیند گوارش و تغییر سرعت متابولیسم کاهش وزن شدید را در پی دارد. دیگر ناراحتی‌های معده معمولاً باعث کاهش وزن قابل‌ملاحظه‌ای نمی‌شوند. البته توجه داشته باشید که کاهش وزن دلایل متعددی دارد و صرفاً چند کیلوگرم کاهش وزن نمی‌تواند علامت مطمئنی جهت مشکوک شدن به ابتلا به سرطان معده باشد. کاهش وزن زمانی نگران‌کننده میشود که شدید و بدون دلیل باشد.
| سرطان معده | – کاهش وزن شدید و بدون دلیل |
|---|---|
| زخم معده | – کاهش وزن جزئی در بعضی موارد |
| ورم معده | – کاهش وزن جزئی در بعضی موارد |
| رفلاکس معده | – بدون تأثیر بر وزن |
| سوء هاضمه | – بدون تأثیر بر وزن |
مراحل سرطان معده و علائم هر مرحله
پزشکان سرطان معده را به پنج مرحله، از صفر تا 4، تقسیم‌بندی می‌کنند. اندازۀ تومور و گسترش یافتن یا متاستاز دادن سرطان در بدن، به همراه سایر علائم می‌تواند مرحله سرطان معده را مشخص کند. تعیین مرحلۀ سرطان برای تهیۀ بهترین طرح درمان و پیش‌بینی آیندۀ درمان ضروری است. در این بخش مراحل مختلف سرطان معده و علائم هر مرحله را توضیح می‌دهیم.
علائم مرحلۀ 0
این مرحله با علائم خاصی همراه نیست و سرطان عموماً در زمان انجام آندوسکوپی که برای غربالگری دوره‌ای انجام میشود، تشخیص داده میشود. چنانچه تومور کوچک باشد و احتمال منتشر شدن سرطان در غدد لنفاوی مجاور کم باشد، میتوان تومور را حین آندوسکوپی خارج کرد.
علائم مرحلۀ 1
سرطان معده در مراحل اولیه باعث بروز علائم خاصی نمی‌شود و بسیاری از بیمارانی که در مرحلۀ 1 قرار دارند، ممکن است دچار علائم نشوند. چنانچه علائمی در مرحلۀ 1 بروز یابد، مبهم و مشابه علائم ناراحتی‌های گوارشی کم‌خطر خواهد بود. جراحی درمان اصلی سرطان معده در مرحلۀ 1 است که در صورت کوچک بودن تومور به روش آندوسکوپی انجام میشود. ممکن است شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پس از جراحی توصیه شود. علائم مرحلۀ 1 سرطان معده می‌تواند شامل موارد زیر، البته در حد خفیف باشد.
- سوءهاضمه
- درد معده
- سیری زودهنگام و کم‌اشتهایی
- حالت تهوع خفیف
- سوزش سر دل
علائم مرحله 2
سلول‌های بدخیم در مرحلۀ دوم سرطان معده در عمق بیشتری از دیوارۀ معده نفوذ کرده‌اند. همچنین تعدادی از غدد لنفاوی مجاور نیز درگیر شده‌اند. جراحی برای برداشتن بخشی از معده یا تمام آن انجام میشود. شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز قبل یا بعد از جراحی توصیه میشوند. بعضی از علائم مرحلۀ 2، مانند سوءهاضمه، درد معده، سوزش سر دل، به سرعت سیر شدن و کم‌اشتهایی، مشابه علائم مرحلۀ 1، اما شدیدتر هستند. دیگر علائم مرحلۀ 2 سرطان معده عبارت هستند از:
- نفخ، غالباً پس از غذا خوردن
- حالت تهوع و گاهی استفراغ
- خستگی حتی پس از خوابیدن
- اختلال در بلع
- آروغ زدن
- مدفوع تیره یا خونی
علائم مرحله 3
سرطان معده در مرحلۀ سوم بیشتر در دیوارۀ معده نفوذ کرده و تعداد بیشتری از غدد لنفاوی مجاور را درگیر کرده است. ممکن است سرطان معده به اندام‌هایی مانند طحال، رودۀ بزرگ، کبد، دیافراگم، لوزالمعده، دیوارۀ شکم، غدد فوق‌کلیوی، کلیه، رودۀ کوچک یا پشت شکم نیز متاستاز داده باشد. لازم است جراحی برای برداشتن تومور، غدد لنفاوی و بافت‌های سرطانی انجام شود. شیمی درمانی و پرتودرمانی قبل یا بعد از جراحی برای کوچک کردن تومور و از بین بردن سلول‌های سرطانی توصیه میشود. علائم مرحلۀ 3 مشابه علائم مرحلۀ 2، اما شدیدتر هستند و برطرف شدن آن‌ها مدت بیشتری طول می‌کشد یا آن که علائم دائمی میشوند.
علائم مرحله 4
سرطان مرحلۀ 4 زمانی شروع میشود که سلول‌های سرطانی از طریق سیستم گردش خون یا لنفاوی در سراسر بدن پخش شوند. در این مرحله سرطان علاوه بر غدد لنفاوی مجاور به اندام‌های دیگر، حتی اندام‌های دور از محل تومور اولیه مانند ریه نیز متاستاز داده است. در این مرحله برخلاف مراحل قبلی، جراحی به دلیل گسترش یافتن سرطان انجام نمی‌شود و درمان بیشتر جنبۀ تسکینی دارد. درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا درمان دارویی صرفاً با هدف بهبود کیفیت زندگی بیماران و کنترل علائم انجام میشوند.
علائم مراحل قبلی مانند درد معده، حالت تهوع و استفراغ و خستگی در مرحلۀ 4 سرطان معده و به موازات پخش شدن سرطان در بدن شدیدتر میشوند. دیگر علائم شایع و شاخص مرحلۀ 4 عبارت هستند از:
- کاهش وزن شدید و بدون دلیل
- اختلال در بلع
- آروغ زدن
- کم‌خونی
- مدفوع خونی
علائم مرحلۀ 4 به محل متاستاز دادن سرطان نیز بستگی دارد.
- اگر سرطان معده به کبد متاستاز داده باشد، بیمار دردی را در سمت راست شکم احساس خواهد کرد. زردی یا یرقان، یعنی زرد شدن سفیدی چشم و پوست از علائم متاستاز سرطان معده به کبد است.
- چنانچه سرطان معده در لایۀ پوشش‌دهندۀ حفرۀ شکم یا صفاق (پریتونئوم) منتشر شود، علائمی مانند نفخ یا متورم شدن شکم بروز مییابد.
- چنانچه سرطان استخوان‌ها را درگیر کرده باشد، درد استخوانی در محل پخش شدن سرطان احساس میشود.
افراد مستعد ابتلا به سرطان معده
سرطان معده دلایل گوناگونی دارد و سرطان گاهی بدون وجود علائم خطر شناخته‌شده بروز مییابد. در هر حال ژنتیک، سبک زندگی، عوامل محیطی، سابقۀ ابتلا به بیماری‌های دیگر، سن و جنسیت اثر مهمی بر احتمال مبتلا شدن به سرطان معده دارند. مهم‌ترین عوامل خطر سرطان معده را در این بخش بررسی می‌کنیم.
عوامل ژنتیکی
سرطان معده زمانی بروز می‌کند که تغییرات ژنتیکی باعث رشد و تکثیر غیرعادی سلول‌های معده شوند. بعضی از این تغییرات ارثی هستند و چنانچه کودک آن‌ها را از والدین خود ارث برد، احتمال مبتلا شدن او به سرطان معده افزایش قابل‌توجهی مییابد. البته سرطان معده انواع مختلفی دارد و تنها چند نوع از آن ارثی است. در هر حال سابقۀ خانوادگی ابتلا به سرطان معده احتمال مبتلا شدن به این بیماری را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی و سبک زندگی
میزان شیوع سرطان معده در سراسر جهان یکسان نیست و تفاوت‌های منطقه‌ای در میزان بروز سرطان معده بیانگر نقش عوامل محیطی و سبک زندگی در احتمال ابتلا به سرطان معده است. عوامل خطر مربوط به محیط و سبک زندگی عبارت هستند از:
- رژیم غذایی: زیاده‌روی در مصرف غذاهای آماده، فرآوری‌شده و شور و کم مصرف کردن میوه و سبزی خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد. بر اساس نتایج یک پژوهش، افرادی که نمک را در حد متوسط تا زیاد مصرف می‌کنند، 40 تا 70 درصد بیش از اشخاص با مصرف نمک پایین، مستعد ابتلا به سرطان معده هستند. در مقابل میوه و سبزی به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی اثر محافظتی دارند.
- مصرف دخانیات: بر اساس نتایج پژوهش‌ها، احتمال بروز سرطان معده در سیگاری‌ها نزدیک به دو برابر غیرسیگاری‌ها است. دود دخانیات حاوی ترکیبات سرطان‌زایی است که موجب تشکیل و تکثیر سلول‌های سرطانی میشوند. به‌علاوه سیگار کشیدن با ایجاد التهاب مزمن خطر بروز عفونت‌های ویروسی و باکتریایی معده را افزایش می‌دهد که از عوامل خطر مهم سرطان معده به شمار می‌آیند.
- مصرف الکل: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که چون ترکیبات موجود در الکل به مخاط معده آسیب می‌زند، زیاده‌روی در نوشیدن مشروبات الکلی احتمال ابتلا به سرطان معده را تا 65 درصد افزایش می‌دهد.
- چاقی: شواهد جدید نشان می‌دهند که بین افزایش خطر ابتلا به سرطان معده و اضافه وزن ارتباط وجود دارد. وجود چربی فراوان باعث شروع التهاب سیستمی میشود که می‌تواند زمینه‌ساز سرطان شود.
- محیط کار: بر اساس نتایج یک پژوهش، افرادی که در محیط مرطوب کار می‌کنند و با مواد شیمیایی و گرد و غبار تماس مداوم دارند، به‌ویژه اگر در بازۀ سنی 31 تا 40 سال باشند، بیشتر مستعد ابتلا به سرطان معده هستند. همچنین افرادی که کار بدنی سنگین انجام می‌دهند، دوبرابر بیش از کارمندان در معرض خطر ابتلا به سرطان معده قرار دارند.
بیماری‌های مرتبط
یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین عوامل خطر سرطان معده عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. این عفونت تغییرات بافتی را در معده ایجاد می‌کند، که زمینه‌ساز ورم معدۀ مزمن و فعال شده و با آسیب زدن به بافت معده در نهایت موجب بروز سرطان معده میشوند. برآوردها حکایت از آن دارند که عفونت اچ. پیلوری احتمال دچار شدن به سرطان معده را سه تا شش برابر افزایش می‌دهد. رفلاکس معده به مری، کم‌خونی بدخیم و سابقۀ جراحی معده نیز احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهند.
سن
احتمال ابتلا به سرطان معده به موازات بالا رفتن سن افزایش مییابد. متوسط سن تشخیص سرطان معده در یک پژوهش 68 سال اعلام شده است. هر چه سن بالاتر می‌رود، فرد مدت بیشتری در معرض عوامل سرطان‌زا قرار می‌گیرد و بیشتر به ورم معده، عفونت اچ پیلوری و بیماری‌های مرتبطی مبتلا میشود که باعث التهاب مزمن لایۀ مخاطی معده میشوند.
جنسیت
برآوردها نشان می‌دهند که مردان دوبرابر بیش از زنان مستعد ابتلا به سرطان معده هستند، هورمون‌های جنسی، عادت‌هایی مانند سیگار کشیدن و تماس با عوامل محیطی می‌توانند این شیوع بالاتر را توضیح دهد. به‌علاوه عفونت اچ پیلوری، یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سرطان معده، در مردان شایعتر است.
گروه خونی
پژوهشگران ثابت کردند که افراد دارای گروه خونی A بیشتر مستعد ابتلا به سرطان معده هستند. این ارتباط را میتوان با توجه به تغییر در عملکرد ترشح معده، سیگنال‌دهی غشای معده، عملکرد سیستم ایمنی، واکنش التهابی به اچ. پیلوری و سلول‌های بدخیم و افزایش احتمال ابتلا به کم‌خونی بدخیم توضیح داد.
تشخیص دقیق سرطان معده
چنانچه فردی که مشکوک به ابتلا به سرطان معده است، به پزشک مراجعه کند، پزشک سؤالاتی را دربارۀ علائم می‌پرسد. این سؤالات شامل زمان، محل و چگونگی بروز علائم و عوامل تشدیدکننده و تخفیف‌دهندۀ علائم میشود. عادت‌های غذایی، سبک زندگی، سابقۀ خانوادگی سرطان و سابقۀ ابتلا به بیماری نیز نکات مهم دیگری هستند که پزشک به آن‌ها توجه می‌کند. پزشک شکم و معده را هنگام معاینۀ بالینی لمس می‌کند و فشار می‌دهد تا محل احساس درد، ورم و برجستگی احتمالی ناشی از وجود توده را تشخیص دهد.
اگر پزشک به سرطان معده مشکوک شود، آزمایش‌های زیر را برای تشخیص دقیق عارضۀ موجود تجویز می‌کند.
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی: پزشک لولۀ باریک و منعطفی را که منبع نور و دوربین کوچکی سر آن قرار دارد، از راه گلو وارد مری و معده می‌کند و بافت این اندام‌ها و همچنین بخش اول رودۀ کوچک را بررسی می‌کند.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): تنها راه تشخیص قطعی سرطان معده این است که حین آندوسکوپی از بافت غیرعادی معده نمونه‌برداری شده و این نمونه در آزمایشگاه بررسی شود. سرطانی بودن نمونه و نوع سرطان در آزمایشگاه مشخص میشود.
- روش‌های تصویربرداری: از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی برای یافتن ناحیه‌های مشکوک به سرطان، میزان متاستاز سرطان و ارزیابی اثربخشی درمان بهره گرفته میشود. از روشی به نام پت اسکن (توموگرافی گسیل پوزیترون) نیز برای یافتن نواحی متاستاز سرطان در تمام بدن استفاده میشود.
- لاپاراسکوپی: اگر سرطان معده تشخیص داده شده، اما متاستاز دادن آن در اندام‌های دیگر در سی تی اسکن یا پت اسکن مشخص نشده باشد، لاپاراسکوپی قبل از جراحی انجام میشود تا اطمینان حاصل شود که سرطان فقط معده را درگیر کرده است. پزشک لاپاراسکوپ را که یک لولۀ نازک و منعطف است، از راه برشی کوچک وارد بدن کرده، سطح اندام‌ها و غدد لنفاوی مجاور را به دقت بررسی می‌کند و در صورت لزوم نمونه‌برداری انجام می‌دهد.
تشخیص سرطان معده در آزمایش خون
سرطان معده نشانگرهای خاصی دارد که آزمایش خون گاهی برای اندازه‌گیری آن‌ها انجام میشود. آزمایش مدفوع نیز برای تشخیص هلیکو باکترپیلوری کاربرد دارد. همچنین اگر پزشک احتمال خونریزی معده را بدهد، ممکن است آزمایش خون پنهان در مدفوع را تجویز کند یا درخواست کند آزمایش خون برای تشخیص کم‌خونی انجام شود.
با این حال آزمایش خون، آزمایش دقیقی برای تشخیص سرطان معده نیست. آزمایش خون عموماً برای بررسی عود تومور و پایش پیشرفت درمان کاربرد دارد. همچنین پس از تشخیص سرطان معده، آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد اندام‌های دیگر مانند کبد و کلیه و متاستاز سرطان تجویز میشود.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان معده
هر چند تمام موارد سرطان معده قابل‌پیشگیری نیست، اما با اصلاح سبک زندگی و ایجاد تغییرات زیر میتوان خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش داد.
- ترک سیگار و الکل: فراموش نکنید که مصرف کافئین و الکل احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
- تغذیۀ سالم: از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، شور یا دارای سدیم فراوان و گوشت دودی یا نمک‌سود خودداری کنید. هر روز میوه و سبزی میل کنید تا با دریافت فیبر فراوان و انواع ویتامین‌ها احتمال ابتلا به سرطان معده را کاهش دهید.
- ورزش و کاهش وزن: ورزش برای کاهش وزن مفید است و از چاقی که یکی از علائم خطر سرطان معده است، جلوگیری می‌کند.
- درمان عفونت معده: درمان عفونت اچ. پیلوری را جدی بگیرید. پزشک برای از بین بردن این باکتری آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، داروهای دیگری نیز برای کمک به ترمیم مخاط معده تجویز میشوند.
- اعتدال در مصرف آسپرین، داروهای مسکن و ضداسید: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف آسپرین احتمال ابتلا به سرطان معده و روده را کاهش می‌دهد. اما نباید در مصرف آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن زیاده‌روی کنید، چون زیاده‌روی در مصرف این داروها احتمال خونریزی داخلی و آسیب دیدن مخاط معده را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف مداوم داروهای ضداسید مانند پنتوپرازول که برای درمان رفلاکس معده تجویز میشوند، احتمال ابتلا به سرطان معده را بالاتر می‌برند.
سوالات متداول
آیا سرطان معده کشنده است؟
با درمان سریع در مراحل اولیه میتوان جان بیمار را نجات داد. آیندۀ درمان سرطان معده در مراحل اولیه امیدوارکننده است. نرخ سرطان معده در مرحلۀ 1 بالاتر است اما امید به زندگی در مراحل پیشرفتهتر سرطان کاهش چشمگیری مییابد.
آیا ممکن است سرطان معده تا مرحلۀ پیشرفته تشخیص داده نشود؟
بله، چون علائم مراحل اولیه خفیف و شبیه به بیماری‌های شایع معده است، بسیاری از افراد علائم را نادیده می‌گیرند یا اقدام به خوددرمانی می‌کنند. در نتیجه سرطان تا زمانی که علائم بسیار شدید و غیرقابل‌کنترل شود، تشخیص داده نمی‌شود. با آگاهی از علائم سرطان و مراجعه به پزشک شانس تشخیص زودهنگام بیماری افزایش مییابد.
علائم سرطان معده چه تفاوتی با زخم معده دارد؟
علامت شاخص سرطان معده درد مداوم است، اما بارزترین علامت زخم معده درد سوزشی متناوب است. درد سرطان معده محرک خاصی ندارد، اما گرسنگی و مصرف غذاهای تند و ترش می‌تواند باعث شروع درد ناشی از زخم معده شود.
آیا ممکن است سرطان معده عود کند؟
بله، احتمال عود سرطان در معده، غدد لنفاوی یا دیگر اندام‌های بدن مانند کبد، ریه یا استخوان وجود دارد.
آیا می‌توانم تومور معده را حس کنم؟
با توجه به محل و اندازۀ تومور ممکن است پزشک بتواند وجود توده را در مرحلۀ پیشرفته هنگام معاینۀ بالینی حس کند.
سرعت پیشرفت سرطان معده چقدر است؟
بر اساس نتایج یک پژوهش، تومور در مراحل اولیۀ سرطان معده ظرف یک تا ده سال دوبرابر بزرگ‌تر میشود. هر چه سرطان پیشرفتهتر شود، تومور با سرعت بیشتری رشد می‌کند. تومور در مرحلۀ 4 سرطان معده ظرف کمتر از یک سال دوبرابر میشود.
سرطان معده معمولاً اول به کدام اندام متاستاز می‌دهد؟
سرطان معده عموماً ابتدا کبد را درگیر می‌کند. آمار نشان می‌دهد که کبد 4 تا 14 درصد بیماران در زمان تشخیص سرطان معده درگیر شده است. احتمال متاستاز دادن سرطان معده به لایۀ پوشش‌دهندۀ حفرۀ شکم یا صفاق، ریه‌ها و استخوان‌ها نیز وجود دارد.
ممکن است زخم معده به سرطان تبدیل شود؟
بله، زخم معدۀ مزمن می‌تواند موجب تغییر بافت معده و ابتلا به سرطان شود. به‌علاوه علت زخم معده عموماً عفونت هلیکوباکتر پیلوری است که یکی از عوامل خطر سرطان معده است.
ممکن است سرطان معده باعث احساس درد در پشت بدن شود؟
بله، محل احساس درد به محل تومور بستگی دارد. تومور گاهی به عصب‌ها یا اندام‌های مجاور فشار می‌آورد یا به دلیل مسدود کردن مجرای گوارشی باعث احساس درد در پشت بدن میشود.
وجود خون در مدفوع علامت قطعی ابتلا به سرطان معده است؟
خیر، در واقع سرطان معده به ندرت باعث مدفوع خونی میشود. مدفوع خونی دلایل مختلف دیگری مانند زخم معده و هموروئید نیز دارد. در هر صورت وجود مداوم خون قهوه‌ای یا قرمز تیره در مدفوع نگران‌کننده است.
آیا تهوع صبحگاهی علامت سرطان معده است؟
تهوع ناشی از سرطان معده معمولاً مداوم است. تهوع صبحگاهی عموماً ناشی از زخم معده یا رفلاکس معده به مری است و پس از مصرف داروهای ضداسید و غذا خوردن برطرف میشود.
گرگرفتگی از علائم سرطان معده است؟
سرطان معده معمولاً باعث گرگرفتگی نمی‌شود، معده دردهای عصبی عموماً با این علامت همراه هستند. البته در موارد پیشرفته که سرطان متاستاتیک موجب تغییرات هورمونی میشود، احتمال بروز علائمی مانند گرگرفتگی وجود دارد.
با سونوگرافی میتوان سرطان معده را تشخیص داد؟
خیر، سونوگرافی نتیجۀ دقیقی را دربارۀ سرطان معده در اختیار نمی‌گذارد و ارزش تشخیصی آن در مراحل اولیه بسیار کم است. به‌علاوه حین سونوگرافی امکان نمونه‌برداری وجود ندارد.
سرطان معده در مردان شایعتر است یا زنان؟
درصد شیوع سرطان معده در میان آقایان تقریباً دوبرابر بانوان است.
جوانان نیز ممکن است به سرطان معده مبتلا شوند؟
بله، تقریباً 2 تا 15 درصد موارد سرطان معده در افراد زیر 45 سال مشاهده میشود.
سرطان معده معمولاً در چه سنی مشاهده میشود؟
این بیماری در افراد مسن شایعتر است. بر اساس آمار، از هر ده نفری که مبتلا به سرطان معده تشخیص داده میشوند، شش بیمار بیش از 65 سال دارند.
سرطان معده چطور درمان میشود؟
جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی روش‌های متداولی هستند که برای درمان سرطان معده به کار برده میشوند.
آیا جراحی سرطان معده به صورت باز انجام میشود؟
به محل و اندازۀ تومور بستگی دارد. چنانچه تومور کوچک باشد و به اندام‌های مجاور متاستاز نداده باشد، حتی میتوان تومور را حین آندوسکوپی خارج کرد.
سرطان معدۀ مرحلۀ 1 قابل‌درمان است؟
سرطان معده در مرحلۀ 1 معمولاً فقط در معده است و غدد لنفاوی مجاور را درگیر نکرده است، به همین دلیل غالباً قابل‌درمان است.
شیمی‌درمانی چه زمانی برای درمان سرطان معده انجام میشود؟
شیمی‌درمانی غالباً قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور و از بین بردن سلول‌های سرطانی منتشرشده انجام میشود. گاهی اوقات نیز شیمی‌درمانی پس از جراحی برای کاهش احتمال عود سرطان توصیه میشود.
درمان هدفمند سرطان معده چیست؟
درمان هدفمند نوعی درمان دارویی است. پزشکان داروهای خاصی را تجویز می‌کنند، که با حمله به سلول‌های سرطانی مانع از رشد و تکثیر آن‌ها میشوند. درمان هدفمند فقط برای انواع خاصی از سرطان معده قابل‌انجام است.
پرتودرمانی برای درمان سرطان معده لازم است؟
به تشخیص پزشک بستگی دارد. پرتودرمانی گاهی برای کنترل علائم سرطان معده توصیه میشود. همچنین پرتودرمانی گاهی پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده انجام میشود.
آیا گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد؟
بله، مصرف گوشت قرمز و غذاهای چرب احتمال ابتلا به سرطان معده را بالاتر می‌برد.
مصرف چه مکمل‌هایی موجب کاهش خطر ابتلا به سرطان معده میشود؟
بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، مصرف ریزمغذی‌هایی مانند سلنیوم و ویتامین ث احتمال ابتلا به سرطان معده را کاهش می‌دهد.
اگر توده معده را مسدود کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در این صورت یکی از درمان‌های زیر انجام میشود.
- پزشک توده را با عمل آندوسکوپی با لیزر از بین می‌برد.
- لولۀ فلزی نازکی به نام استنت بین معده و مری یا معده و رودۀ کوچک گذاشته میشود تا جریان گوارشی مختل نشود.
- جراحی بای‌پس معده برای ایجاد مسیر جدید انجام میشود.
- بخشی از معده یا تمام آن برداشته میشود.