تست آنلاین پرخوری عصبی+ راهنمای درمان با قرص، مشاوره و بوتاکس

پرخوری عصبی یا Bulimia Nervosa نوعی اختلال در غذاخوردن است که در آن فرد به‌صورت مکرر دچار دوره‌هایی از پرخوری شدید می‌شود و معمولاً برای جبران این پرخوری، خود را وادار به رفتارهایی مانند استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها یا ورزش افراطی می‌کند.

این اختلال تنها یک مشکل مرتبط با تغذیه نیست، بلکه در ابتدا روان، ذهن و احساسات فرد را درگیر می‌کند و ممکن است به‌مرور باعث بروز عوارض و بیماری‌های جسمی نیز بشود، بنابراین درمان آن بسیار ضروری است.

پزشکان معمولاً درمان را در این شرایط با روان‌درمانی آغاز می‌کنند تا زمینه‌ی ذهنی و احساسی لازم برای بهبود را فراهم کنند، سپس در صورت نیاز، داروهای مناسب نیز تجویز می‌شوند و در برخی موارد خاص، برای کنترل موقت ولع، از تزریق بوتاکس معده به‌عنوان روشی مکمل استفاده می‌کنند.

پرخوری عصبی چیست و چرا نمی‌توانیم جلوی خودمان را بگیریم؟

پرخوری عصبی یا Bulimia Nervosa یکی از اختلالات شناخته‌شده‌ی غذاخوردن است که در آن فرد به طور مکرر دچار حملات پرخوری می‌شود و در لحظه، احساس می‌کند کنترلی بر رفتار خود ندارد.

بسیاری از افراد ممکن است پرخوری عادی (یا پرخوری افراطی) را در شرایطی مانند استرس یا مواجهه با غذاهای دلخواه تجربه کرده باشند، اما در پرخوری عصبی مسئله فراتر از صرفاً زیاد غذاخوردن است. در این وضعیت، مغز وارد حالتی می‌شود که گویی دکمه‌ی توقف از کار افتاده و فرد حتی با وجود سیری و حتی احساس شرم و ناراحتی، باز هم نمی‌تواند غذاخوردن را متوقف کند.

تفاوت اصلی با پرخوری عادی نیز در همین‌جاست. پرخوری عصبی یک رفتار مقطعی یا گذرا نیست، بلکه یک‌چرخه‌ی آزاردهنده است که در آن فرد دائماً بین پرخوری، احساس گناه و تلاش برای جبران (مانند استفراغ عمدی یا مصرف نادرست ملین‌ها) گرفتار می‌شود.

آیا من هم درگیر پرخوری عصبی‌ شده ام؟

در این مرحله، ممکن است از خود بپرسید که آیا رفتارهای غذایی شما نیز به پرخوری عصبی شباهت دارد یا خیر. برای پاسخ به این پرسش، در ادامه لیستی قرار دارد که بر اساس معیارهای تشخیصی راهنمای جهانی DSM-5 و ابزارهای تخصصی مانند EDE-Q طراحی شده است(منبع ۱). کافی ا‌ست بررسی کنید که در ۲۸ روز گذشته، کدام‌یک از نشانه‌ها یا رفتارهای زیر را تجربه کرده‌اید و آن‌ها را علامت بزنید.

البته باید به خاطر داشته باشید که این ارزیابی تنها برای سنجش اولیه‌ی شرایط شما است و به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند جایگزین تشخیص تخصصی توسط پزشک یا روان‌شناس باشد.

راهکارهای اولیه برای کنترل پرخوری عصبی درخانه

در مواجهه با پرخوری (خواه از نوع عصبی، افراطی یا خارج از کنترل باشد)، اولین گام انجام برخی راهکارهای ساده در خانه است تا بتوانید میل شدید به خوردن را در خود مهار کنید.

در ادامه، این راهکارهای عمومی خانگی معرفی خواهند شد که می‌توانند به شما در کنترل این وضعیت کمک کنند.

تغذیه‌ی منظم بدون استفاده از رژیم‌های سخت‌گیرانه

برای کنترل پرخوری، تغذیه‌ی شما باید منظم و حاوی مواد غذایی ساده باشد. بهتر است هر ۳ تا ۴ ساعت یک‌بار، وعده‌ی غذایی با حجمی متوسط (حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ کالری) مصرف کنید که شامل ترکیبی از پروتئین، سبزیجات، فیبر و کربوهیدرات باشند. همچنین، مصرف دم‌نوش‌هایی مانند چای سبز، رازیانه، بهارنارنج یا عرق شاه‌پسند می‌تواند به کاهش اضطراب، تنظیم اشتها و ایجاد حس سیری کمک کند

 فراموش نکنید که رژیم‌های سخت‌گیرانه، حذف وعده‌ها یا گرسنگی‌دادن به خود، نه‌تنها مؤثر نیستند، بلکه میل به پرخوری را تشدید می‌کنند.

خودنظارتی و ثبت حملات پرخوری

یکی از کلیدی‌ترین راهکارها، زیر نظر گرفتن رفتارهای غذایی و واکنش‌های ذهنی‌تان به غذا است. برای این کار، بهتر است از یک دفتر یا اپلیکیشن‌های مرتبط استفاده کنید و بعد از هر حمله‌ی پرخوری، مواردی مانند زمان وقوع، شدت ولع، نوع غذا، احساسات قبل و بعد از خوردن، و حتی موقعیت محیط را ثبت کنید. ثبت این حملات در طول هفته به شما کمک می‌کند الگوهای تکرارشونده را شناسایی کرده و متوجه شوید چه چیزهایی محرک این رفتار هستند.

برای ثبت احساسات، عادت‌های غذایی و روند روزانه، می‌توانید از اپلیکیشن‌هایی مانند Daylio، CBT journaling for self help و MindDoc و Moodnote استفاده کنید. این ابزارها به‌سادگی در دسترس هستند و برای ثبت حالات و وقایع روزانه‌ی شما بسیار کاربردی‌اند.

افزایش آگاهی با مطالعه درباره‌ی پرخوری عصبی

وقتی درباره‌ی این اختلال بیشتر بدانید، راحت‌تر می‌توانید بفهمید در زمان حملات پرخوری باید چه واکنشی داشته باشید و ریشه‌ی مشکل‌ شما از چیست.

اگر به زبان انگلیسی تسلط دارید، پیشنهاد می‌شود با مطالعه‌ی مقاله‌ی «Bulimia Nervosa» شروع کنید. همچنین کتاب «Overcoming Bulimia Nervosa » نوشته‌ی پیتر کوپر می‌تواند دید عمیق‌تری نسبت به این اختلال به شما بدهد. اما اگر با منابع انگلیسی راحت نیستید، می‌توانید از مقاله‌های تخصصی منتشرشده در وب‌سایت‌های پزشکی، گفت‌وگوهای ضبط‌شده با روان‌شناسان، و منابع آموزشی تهیه‌شده توسط مراکز درمان شروع کنید.

ترکیب ذهن‌آگاهی، پذیرش بدن و مراقبه

یکی از اصلی‌ترین راه‌های کنترل پرخوری عصبی، رسیدن به درک عمیق‌تری از بدن، ذهن و نیازهای واقعی‌تان است. این مسیر با تمرین‌هایی مانند مراقبه، ذهن‌آگاهی (بودن در لحظه‌ی حال) و پذیرش بدن آغاز می‌شود؛ تمرین‌هایی که به شما کمک می‌کنند بدون قضاوت، احساسات و نشانه‌های بدنی خود را مشاهده کنید و متوجه شوید چه چیزی واقعاً از درون شما می‌گذرد.
یکی از شیوه‌های کلیدی در این زمینه، خوردن آگاهانه (Mindful Eating) است؛ یعنی هنگام غذاخوردن کاملاً در لحظه حضور داشته باشید، به طعم، بافت، بوی غذا و احساس سیری توجه کنید و به‌جای واکنش احساسی، با آگاهی تصمیم به خوردن بگیرید.

تنظیم خواب و کاهش عوامل استرس‌زا

پس از تمرین ذهن‌آگاهی و ثبت رفتارهای پرخوری، معمولاً می‌توانید الگوهای تحریک‌کننده را که زمینه‌ساز این رفتار هستند، شناسایی کنید (مثل کم‌خوابی، تنش‌های روزانه یا موقعیت‌های خاص).

یکی از گام‌های مهم پس از این ریشه‌یابی، ایجاد تغییرات محیطی و رفتاری به‌ویژه در دو حوزه‌ی خواب و استرس است. تنظیم برنامه‌ی خواب، دوری از صفحه‌نمایش‌ها پیش از خواب، و ایجاد فضای آرام برای استراحت می‌تواند اثر زیادی در کاهش تمایل به پرخوری داشته باشد. همچنین حذف یا کاهش عوامل استرس‌زا، ارتباط سالم با اطرافیان یا استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی (مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن) نقش کلیدی در کنترل هیجانات و جلوگیری از پرخوری احساسی دارد(منبع ۱)

آیا طب سوزنی اثر دارد؟

طب سوزنی می‌تواند به‌عنوان روش درمانی مکمل در کنار روش‌های تخصصی پزشکی مورد استفاده قرار بگیرد.

برخی شواهد اولیه نشان می‌دهند که این روش ممکن است از طریق کاهش استرس، تنظیم سیستم عصبی و تعادل هورمونی، در کنترل برخی از رفتارهای مرتبط با پرخوری مؤثر باشد. بااین‌حال، شواهد علمی هنوز محدود هستند و برای اثبات اثربخشی آن در اختلالات خوردن، به تحقیقات بیشتری نیاز است.

درمان تخصصی پرخوری عصبی

اگر علائم پرخوری عصبی را تجربه می‌کنید، باید بدانید که تنها با راهکارهای اولیه در خانه نمی‌توانید این اختلال را درمان کنید و مراجعه به پزشک یا روان‌شناس برای تکمیل روند درمان ضروری است.

پزشک متخصص در اغلب موارد، درمان را بسته به علائم و شرایط شما، با روان‌درمانی آغاز می‌کند تا ریشه‌های ذهنی این اختلال شناسایی و اصلاح شود. در صورت نیاز، داروهایی نیز ممکن است برای مدیریت اختلالات روحی یا کنترل اشتها تجویز شوند. همچنین در برخی موارد خاص که پرخوری به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهد، تزریق بوتاکس به معده به‌عنوان یک روش مکمل و موقت پیشنهاد می‌شود تا میل شدید به خوردن کاهش یابد.

در جدول زیر می‌توانید ببینید که هر روش درمانی معمولاً در چه شرایطی توسط پزشک تجویز می‌شود.

روان‌درمانی

روان‌درمانی به زبان ساده یعنی گفت‌وگو با یک روان‌شناس برای بررسی افکار، احساسات و رفتارهایی که در پسِ پرخوری عصبی قرار دارند. هدف اصلی این جلسات صرفاً متقاعدکردن فرد به کمتر خوردن نیست، بلکه کمک می‌کند ریشه‌های ناخودآگاه پرخوری مثل خوردن در هنگام استرس شناسایی شود. به‌این‌ترتیب، فرد یاد می‌گیرد که چه اتفاقاتی از گذشته یا تجربه‌های شخصی باعث بروز این اختلال شده‌اند و چطور می‌توان به شکل پایدار با آن‌ها مقابله کرد.

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

این روش علمی و کاربردی به فرد کمک می‌کند که با بررسی افکار و پیامدهای رفتارش، الگوهای ناسالم ذهنی خود را شناسایی و تغییر دهد. این جلسات معمولاً ترکیبی از گفت‌وگو، تمرین‌های فکری و تکالیف رفتاری است که آگاهی و واکنش‌های فرد را مرحله‌به‌مرحله بازسازی می‌کند(منبع ۱).

درمان دیالکتیکال-رفتاری (DBT)

مهارت‌هایی در این روش به فرد آموزش داده می‌شود تا کمک کنند احساسات شدید را بدون آسیب‌زدن به خود یا پرخوری مدیریت کند؛ یعنی با استفاده از تکنیک‌هایی مانند پذیرش، ذهن‌آگاهی، تنظیم هیجان و تحمل پریشانی، بتواند خود را کنترل کند. جلسات این روش شامل آموزش مهارت و تمرینات عملی است(منبع ۱)

درمان مبتنی بر خانواده (FBT)

یکی از رویکردهای اصلی برای درمان پرخوری عصبی در نوجوانان، همین روش است، چرا که در این سن، کنترل رفتارهای تغذیه‌ای و تصمیم‌گیری مستقل در نوجوانان هنوز به طور کامل شکل نگرفته و خانواده، به‌ویژه والدین، نقش فعالی در این فرایند ایفا می‌کنند. به‌این‌ترتیب، جلسات گفتگو و آموزش به‌صورت گروهی با اعضای خانواده برگزار می‌شود(منبع ۱)

تکنیک Surf the urge

در این تکنیک فرد یاد می‌گیرد که میل شدید به خوردن را مانند یک موج تصور کند: موجی که اوج می‌گیرد، اما اگر روی آن سوار نشوید، خودش به‌تدریج فروکش می‌کند. در این روش، فرد با تمرکز بر تنفس، وضعیت بدن، و گذشت زمان، به‌جای واکنش فوری، یاد می‌گیرد ولع را تحمل کند تا میل به خوردن بدون کنترل، به‌مرور از بین برود(منبع ۱).

گروه‌درمانی و پیوستن به انجمن‌های تخصصی

گروه‌درمانی و پیوستن به انجمن‌های تخصصی نقش مؤثری در روند درمان دارند، زیرا فرد احساس می‌کند که تنها نیست و تجربه‌های مشابه دیگران را می‌شنود. این تعامل‌ها و بودن در این فضا باعث افزایش انگیزه و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای در افراد می‌شود. از جمله انجمن‌های فعال در این حوزه می‌توان به انجمن ملی اختلالات خوردن آمریکا (NEDA)  اشاره کرد که خدمات حمایتی، گروه‌های آنلاین و منابع آموزشی تخصصی برای افراد درگیر با اختلالات خوردن ارائه می‌دهد.

نوروفیدبک یا بیوفیدبک

این دو روش به عنوان روش‌های مکمل برای کاهش پرخوری عصبی هستند که با آموزش کنترل امواج مغزی(تقویت امواج تتا و کاهش بتا) یا تنظیم پاسخ‌های فیزیولوژیک (مانند ضربان قلب)، به کاهش ولع و اضطراب افراد کمک می‌کنند. در این روش‌ها، فرد از طریق دستگاه و بازخورد لحظه‌ای، یاد می‌گیرد فعالیت مغز را تنظیم کند؛ این تکنیک‌ها معمولاً برای افرادی که به درمان‌های رایج پاسخ کافی نداده‌اند، استفاده می‌شوند (منبع ۱ و ۲).

مشاوره تغذیه

در جلسات مشاوره، به شما آموزش داده می‌شود که چطور زمان‌بندی، حجم، و ترکیب وعده‌های غذایی‌تان را تنظیم کنید و نشانه‌های واقعی گرسنگی و سیری را بهتر تشخیص دهید. این جلسات معمولاً با هماهنگی روان‌شناس شما انجام می‌شوند و ممکن است روان‌شناس، شما را به متخصص تغذیه ارجاع دهد یا به‌صورت مشترک درمان را پیش ببرند(منبع ۱).

دارودرمانی

داروها معمولاً برای کاهش ولع شدید غذا، تنظیم خلق‌وخو، کاهش اضطراب، یا مدیریت وسواس‌های فکری مرتبط با خوردن توصیه می‌شوند. در برخی موارد نیز، برای جبران عوارض جسمی ناشی از رفتارهایی مثل استفراغ مکرر یا سوءتغذیه تجویز می‌شوند.

هدف اصلی دارودرمانی این است که با ایجاد تعادل شیمیایی در مغز و ایجاد ثبات روانی و بدنی، روند درمان را تسهیل کند تا فرد بتواند بهتر با روان‌درمانی همراه شود و تغییرات رفتاری را راحت‌تر پیاده‌سازی کند.

تزریق بوتاکس معده

تزریق بوتاکس معده روشی موقتی و غیرجراحی است که طی آن دارو مستقیماً به دیواره‌ی معده تزریق می‌شود تا بخشی از عضلات که مسئول انقباض و تخلیه‌ی غذا هستند را برای مدتی غیرفعال کند. این کار باعث می‌شود غذا دیرتر از معده خارج شده، احساس سیری به مدت زمان طولانی‌تری باقی بماند و میل به خوردن کاهش یابد.

این روش معمولاً زمانی توصیه می‌شود که فرد به درمان‌های روان‌شناختی یا دارویی پاسخ کافی نداده باشد و نیاز به روش مکملی برای کاهش ولع وجود داشته باشد.

به خاطر داشته باشید که تصمیم برای انجام این تزریق را پزشک شما بر اساس وضعیت بالینی و پس از مشورت با متخصص گوارش اتخاذ می‌کند.

برای جلوگیری از بازگشت علائم چه باید کرد؟ 

بعد از درمان شدن و رفع این علائم، لازم است همچنان مراقب رفتارهای غذایی و احساسی‌تان باشید تا بتوانید از بازگشت و عود این علامت‌ها جلوگیری کنید.

با بدن خودت با احترام و مهربانی رفتار کن پس از درمان، به‌جای فشارآوردن به خود با رژیم‌های سخت یا سرزنش بدنت، با مهربانی با خودت رفتار کن و از مقایسه با دیگران در شبکه‌های اجتماعی پرهیز کن؛ بیشتر افراد تنها بهترین زاویه‌ها و لحظات خود را به اشتراک می‌گذارند، نه نقص‌ها و واقعیت‌های روزمره‌شان.

گرسنگی واقعی با گرسنگی عصبی تفاوت دارد پس از درمان و با مهارت‌هایی که آموخته‌اید، می‌توانید تفاوت میان گرسنگی واقعی و پرخوری عصبی را تشخیص دهید؛ بنابراین در زمان احساس گرسنگی، با دقت بیشتری به نشانه‌های بدنتان توجه کنید.

برای آروم شدن، سراغ غذا نرو

در موقعیت‌های محرک و حساس برای رسیدن به آرامش، به‌جای پناه‌بردن به غذا، از مهارت‌هایی که در زمان درمان آموخته‌اید استفاده کنید تا احساساتتان را به شیوه‌ای سالم‌تر مدیریت کنید.

صحبت کردن درباره‌ی وزن ممنوع!

در این پروسه، صحبت‌کردن درباره‌ی وزن یا ظاهر بدن، چه در مورد خود و چه دیگران، نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند آسیب‌زا نیز باشد؛ درنتیجه پس از درمان تمرکز خود را بر احساسات، نیازهای واقعی و پیشرفت درونی نگه دارید.

مراقب حال هم باشیم

اگر کسی در مسیر درمان پرخوری عصبی است، به‌خاطر داشته باشید که همراهی او با احترام، درک متقابل و بدون قضاوت، نقشی کلیدی در حفظ آرامش روانی و ادامه‌ی مسیر بهبودی‌اش خواهد داشت.

سوالات متداول

آیا افرادی که پرخوری عصبی دارند، الزاماً اضافه‌وزن هم دارند؟

خیر، بسیاری از مبتلایان، وزن طبیعی یا حتی پایین‌تر از حد نرمال دارند، به‌ویژه اگر از پس از پرخوری از روش‌هایی مانند استفراغ عمدی، ورزش شدید یا روزه‌داری استفاده کنند.

آیا امکان دارد پرخوری عصبی فقط در شب‌ها یا در زمان‌هایی که تنها هستم بروز پیدا کند؟

بله، پرخوری عصبی اغلب در زمان‌هایی مانند شب یا هنگام تنهایی تشدید می‌شود، چون فرد کمتر تحت کنترل عوامل بیرونی قرار می‌گیرد و هیجانات درونی می‌توانند بر او غالب شوند.

آیا ممکن است پرخوری عصبی فقط در یک دوره از زندگی ظاهر شود و بعد خودش ناپدید شود؟

در موارد محدود ممکن است علائم به‌صورت گذرا کاهش یابند، اما در صورت درمان‌نشدن، احتمال بازگشت مجدد علائم بسیار بالاست و معمولاً به‌صورت مزمن باقی می‌مانند.

پس از درمان، آیا تجربه‌ی گاه‌به‌گاه ولع شدید به غذا طبیعی است یا نشانه‌ای از بازگشت بیماری است؟

احساس ولع به‌صورت گاه‌به‌گاه، طبیعی است، اما اگر این ولع‌ها پس از شرایط استرس‌زا و با احساس گناه یا تمایل به رفتارهای جبرانی همراه باشند، ممکن است نشان‌دهنده‌ی عود این عارضه باشند.

اگر غذاخوردن تنها راهی باشد که احساس بهتری به من می‌دهد، چگونه می‌توانم از آن فاصله بگیرم؟

روش‌های درمانی مانند CBT و DBT مهارت‌هایی را آموزش می‌دهند که با تنظیم احساسات و جایگزینی غذا با روش‌های سالم به آرامش برسید.

آیا امکان دارد فرد در طول رژیم سالم و کنترل‌شده، ناگهان دچار پرخوری عصبی شود؟

بله، حتی رژیم‌های ظاهراً سالم، اگر بیش از حد محدودکننده باشند یا با فشار روانی همراه شوند، ممکن است زمینه‌ساز پرخوری عصبی شوند، به‌ویژه زمانی که نیازهای روانی و احساسی فرد در طول رژیم نادیده گرفته شود یا سرکوب گردد.

آیا اختلال پرخوری عصبی در مردان هم به همان شدت زنان دیده می‌شود؟

بله، اگرچه شیوع این عارضه در زنان بیشتر گزارش شده، اما شدت علائم، پیامدها و نیاز به درمان در مردان مشابه زنان است و نباید نادیده گرفته شود.

چطور بفهمم گرسنگی‌ای که حس می‌کنم واقعی است یا نشانه‌ی پرخوری عصبی است؟

گرسنگی واقعی تدریجی، فیزیکی و پایدار است، درحالی‌که گرسنگی عصبی ناگهانی، همراه با استرس، بی‌قراری یا ولع برای غذاهای خاص بروز می‌کند.

تفاوت پرخوری عصبی با اختلال خوردن در شب (Night Eating Syndrome) چیست؟

پرخوری عصبی شامل دوره‌های پرخوری کنترل‌نشده همراه با رفتارهای جبرانی (استفراغ یا مصرف ملین) است، اما در اختلال خوردن غذا در شب، غذاخوردن به طور مکرر تنها در هنگام شب و بدون رفتارهای جبرانی رخ می‌دهد.

آیا مصرف خودسرانه‌ی داروهای گیاهی برای کاهش اشتها می‌تواند خطرناک باشد؟

بله، برخی داروهای گیاهی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند یا باعث اختلالات گوارشی، قلبی و کبدی شوند، مصرف آن‌ها باید تحت‌نظر پزشک باشد.

اگر پس از حمله‌ی پرخوری، استفراغ انجام ندهم، آیا شدت اختلال من کمتر محسوب می‌شود؟

خیر، وجود یا عدم وجود استفراغ، شدت بیماری را تعیین نمی‌کند، پرخوری عصبی حتی بدون رفتار جبرانی نیز اختلالی جدی محسوب می‌شود و نیاز به درمان دارد.

آیا استفاده از عرقیات گیاهی مثل بهارنارنج یا اسطوخودوس در کاهش حملات پرخوری مؤثر است؟

 خیر، تاکنون مطالعات مستقیمی درباره‌ی تأثیر عرقیات گیاهی مانند بهارنارنج یا اسطوخودوس بر پرخوری عصبی انجام نشده، اما این گیاهان ممکن است با کاهش اضطراب، به‌صورت غیرمستقیم در کاهش ولع احساسی نقش داشته باشند.